Культура 12 окт 2017 1320

​Буряад театртаа түшэглэн ябаял даа

Буряад драмын театр наһажаал зоной һайндэрые угтуулан, “Оройтоһон дуранай охин” гэһэн зүжэгөөр ээлжээтэ театральна хаһаяа эхилбэ. 90-ээд жэлэй туршада, ямаршье үе сагта театр буряад хэлэнэй ёhотойл гуламта байгаа. Саг хубилжа, хүн зоной ажаһуудал, харилсааншье ондоо болоо ааб даа, гэбэшье театр эхэ хэлэеэ хүгжөөхэ харюусалгатай үүргэеэ бэелүүлhээр ха юм. 

Энэ хаhадаа ямар зүжэгүүдээр, найруулгануудаар манай театр харагшадаа баясуулха гээшэб гэһэн асуудал Хоца Намсараевай нэрэмжэтэ Буряад драмын театрай захиралда табиһан байнабди. Хүтэлбэрилэгшын уран һайханай талаар туһалагша Надежда Мунконова манай асуудалнуудта харюусаба. 

- Ямар шэнэ зүжэгүүдые табихаар түсэблэнэбта? 

- Театрнай 86–дахи хаһаяа эхилбэ гээшэ. Мэнэ һаяхан баяртай мэдээн дуулдаба. Сентябрь соо Москвада “Артмиграция” гэһэн хэмжээ ябуулгада манай артистнууд хабаадажа, “Полёт. Бильчирская история” гэһэн зүжэгөө харуулжа, ниислэл хотын харагшадай сэдьхэл хүдэлгөө. Амжалтаараа урмашан, саашадаа улам оролдожо, ажалаа хэхэбди. Октябриин 14-15-ай үдэрнүүдтэ Владимир Митыповэй “Долина бессмертников” гэһэн романаар “Хүрэл түмэрэй амисхал” гэһэн зүжэг харуулхамнай. Даши Намдаковой бүтээлнүүд ямар һанал бодол түрүүлнэ гээшэб гэжэ ехэтэ бодомжологдоо. Тэрээнhээ уламжалан, үльгэр домог хэрэглэжэ, зүжэг табиха хүсэл бии боложо, Владимир Митыповэй зохёолдо хандаабди. 

- Һонин найруулга болохо ха... 

- Тиимэ, ехэл һонирхолтой ажал боложо байна. Хэдэн зуун жэлэй саана ажаһууһан хууннууд хэд гээшэб, ямар зон байгааб? Ном соо мүнөөнэй оршон эртэ урданай үе сагтай холбоотойгоор зураглагдадаг гүб даа. Бидэ автортай уулзажа хөөрэлдөөбди. Хууннуудай түлөөлэгшэ Модэ гэгшын түүхэ мүнөө үетэй холбоогүйгөөр, худхангүй бэшыш гэжэ хүнүүд Владимир Митыповтэ дурадхаһан байгаа. Харин бидэ зохёолой удха ондоо болгонгүй хэрэглэхэ байһанаа мэдүүлхэдэмнай, тэрэ ехэ баясаа. Бэшэһэн зохёолни хүндэ хэрэгтэй хадаа болоол даа гэжэ урмашаа. 

- Театрай репертуарта артистнуудай ойн баярай хэмжээ ябуулганууд түсэблэгдэдэг. Һаяар Должин Тангатовагай ойн баяр болохо гэжэ дуулаабди... 

- Октябриин 2О-21-эй үдэрнүүдтэ Ородой Холбоото Уласай габьяата артист Должин Тангатовагай ойн баярай үдэшэ үнгэргэгдэхэ. Эндэ ехэ һонин зүжэг харуулхабди. Тус зүжэгэй жэлэй түсэбтэ оруулагдаагүйшье һаа, энээниие найруулан табиха мүнгэ зөөри олдоо. Бэлигтэй режиссёр Владимир Ильич Кондратьев Надежда Птушкина гэжэ авторай “Пока она умирала” гэһэн пьесэ ехэ зохидоор буряад хэлэн дээрэ оршуулһан байгаа. Энээниие уншаад байхадаа, Должин Жаргаловна ехэтэ hайшаагаа. Тиигэжэ хүнэй сэдьхэлэй хүбшэргэй дайрахаар “Эжыетнай эрьенгээ” гэжэ нэрэтэй зүжэг болобо. Актриса өөрөө уян сэдьхэлтэй, тэрэнэй иимэ зүжэгүүдтэ наадахадань, бэлиг шадабарииень онсо анхармаар юм. Тиин Буряад оронойнгоо хүн зониие октябриин 20-21 –эй үдэрнүүдтэ шэнэ зүжэгтэ уринабди.

- Зунай амаралтын урда тээ танай артистнууд Номгон далай шадар зохёохы экспедицидэ ошобо гэжэ мэдээсэгдээ бэлэй. Тэрэнэй дүнгөөр ямар зүжэг табигдахаб?

- Ноябриин 29-30-да Ага нютагай хүбүүн, Ородой Холбооной Герой Алдар Цыденжаповай баатаршалга тухай “9 секунд” гэһэн зүжэгэй премьерэ болохо. Мүнөө буряад нэрэ hанаха хэрэгтэй. “Хүрэл түмэрэй амисхаал” гэһэн зүжэгтэ хэрэглэхэ гэhэн үльгэрөө энэ зүжэгтэ хабсараабди. “Сагаадай Мэргэн, Ногоодой Сэсэн” гэһэн үльгэр оруулагдаха. 

- Энэ жэлдэ эдир харагшадта ямар найруулгануудые зорюулхабта? 

- Шэнэ жэлдэ үхибүүдтэ зорюулагдаһан зүжэгүүдые табидаг заншалтайбди. Энэшье удаа Антон Первушин, Баяр Эрдынеев гэгшэдэй “Хитроумный Зоригто” гэһэн онтохоной удхаар зүжэг бэлдэгдэжэ байна. Тус зүжэг “Бык Шарлай и соболиная шуба” гэһэн нэрэтэйгээр манай театрта табигдаа һэн. Мүнөө шэнээр найруулагдажа, үльгэр – квест наадан болохо юм. Харагшадай хабаадалгатай ехэ һонин зүжэг болохо ёһотой. Сагаалганай зүжэг наадан бэлдэгдэхээр хараалагданхай. Гэхэ зуура 2018 ондо шэнээр табигдаха зүжэгүүд тухай түсэб үшөө баталагдаадүй. Пьесэнүүд бии, һаяар уран hайханай совет зүбшэн хэлсэжэ, шиидхэбэри абаха ёhотой. Уласайнгаа бүхы ажаһуугшадые Буряад театрайнгаа зүжэг наадануудта ерэжэ байхыетнай уринабди. Харин бидэ харагшадаа hонин, сэдьхэл хүдэлгэмэ зүжэгүүдээрээ баясуулжа байхые оролдохобди. 

- Һайн даа. Буряад театрайнгаа ээлжээтэ 86-дахи хаһын нээгдэhэн ушараар бүгэдэ зониие амаршалнабди. Түрэл театртаа түшэглэн ябаял даа, буряадууд.

Автор: Цырегма САМПИЛОВА хөөрэлдэбэ